تَبَرَّج» به معناى خودنمايى و آشكار ساختن زينت در برابر مردم است، و به مفهوم نماياندن چيزي كه بايد پوشيده باشد و اساساً به چيزهايي گفته ميشود. كه بين چيزهاي ديگر زودتر ديده ميشوند و به چشم مي آيند.
در قرن كريم در آيه 33 سوره مباركه احزاب چنين ميخوانيم:وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَي يعني و در خانههايتان قرار: و گيريد و مانند روزگار جاهليّتِ قديم زينتهاي خود را آشكار مكنيد .اين تذكر خطاب به زنان نازل شده و آنان را از اينكه در كوچه و بازار به خودنمايي و ابراز راستگيهاي خود بپردازند نهي ميكند و با بياني محكم و به دور از هرگونه تساهلي پايان دادن به اين گونه رفتارها را از زنان مسلمان طلب ميكند.
«تَبَرَّج» به معناى خودنمايى ، و از مادّه «برج» گرفته شده كه در برابر ديدگان همه ظاهر است.همان گونه كه برج در ميان ساختمانهاى ديگر جلوهى خاصّى دارد.اگربه ريشه اين كلمه كه واژه برج است دقت كنيم به مفهوم نماياندن چيزي كه بايد پوشيده باشد و اساساً به چيزهايي گفته ميشود. كه بين چيزهاي ديگر زودتر ديده ميشوند و به چشم ميآيند؛ مثلا بروج به همه ستارگان گفته نميشود بلكه به ستارگاني اطلاق ميشود كه پرنورترند و در ميان ستارگان زودتر ديده ميشوند.
. چنانكه در بيان معناي لغوي واژه تبرج اشاره شداين لغت به مفهوم نماياندن و نمايش دادن هر چيزي است كه پوشاندن آن لازم است و وقتي به اين صورت خطاب به زنان به كار رفته و ابتداءً از آنان ميخواهد كه در خانه هاي خود آرام گيرند قطعاً به اين معنا خواهد بود كه زنان مۆمن بايد زيورها و زيباييهاي خود را از مردان نامحرم بپوشانند و از ارائه آن به هر عنوان و بهانه اي پرهيز كنند.
تبرج جاهلیت چگونه بود .
اما مگر تبرج در جاهليت به چه صورت بوده است كه خداوند آن را براي زنان مسلمان و زناني كه به دين او منسوبند نميپسندد؟ در پاسخ به اين سۆال بايد گفت:
وقتي به كتابهايي كه پيرامون اين موضوعات نوشته شده و عادات جاهلي اعراب را چه در مردان و چه در زنان بررسي كردهاند مراجعه ميكنيم در مييابيم كه زنان عرب پيش از اسلام در شبه جزيره عربستان معمولاً پيراهنهايي ميپوشيدند كه به طور كامل سينه و گردن آنان را نميپوشاند و از سويي هم، خمار يا همان روسريهاي خود را از پشت سر و گوش آويزان ميكردند به گونهاي كه گوش و گردن و بخشي از سينه آنان پيدا بود و گاه خلخالهايي به پا ميكردند كه در هنگام راه رفتن صدا ميكرد و مردان بيگانه را متوجه عبور نان مينمود و خودنماييهايي از اين دست كه توضيح دقيقتر آنها در كتب مربوط موجود است ..
قرآن از زنان مۆمن ميخواهد كه عادات جاهلي را كنار گذاشته و خويشتن را به سنتهاي ديني آراسته كنند، و چنان در جامعه رفت و آمد كنند كه چشم نامحرمان را به سوي خود جلب ننمايند، آرامش رواني جامعه را با خودنماييهاي خود مخدوش نسازند و نيروي فعال جامعه را كه تمركزشان بايد صرف توليد و پيشرفت جامعه اسلامي شود با خودخواهي و بي مسئوليتي متوجه خود نسازند و از سرعت چرخه تلاش و توليد نكاهند.
آیاتی در مورد خود نمایی و تبرج
قرآن در دو آیه از آیات حجاب، از تبرّج و خودنمایی زنان صحبت كرده و آن را محدود به محیط خانواده كرده است. در یك جا میفرماید: (وَلاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَی) (احزاب: 33) ای زنان (در برابر نامحرم) ظاهر نشوید و خودنمایی نكنید؛ مانند خودنمایی دوران جاهلیت نخستین؛ در آیه دیگر میفرماید: (غَیْرَ مُتَبَرِجاتٍ بِزینَهٍ) (نور:60) زنان، (در برابر نامحرمان) با زینتهاوآرایشهایشانخودنمایینكنند.
قرآن در این آیات فقط زنان را از تبرّج و خودنمایی و به نمایش گذاشتن جاذبههای جنسی خود در برابر نامحرم نهی كرده و از تبرّج مردان سخنی نگفته است. از ظاهر این مطلب فهمیده میشود كه غریزه خودنمایی و تبرّج از ویژگیهای خاص زنان است و در مردان وجود ندارد.
خود نمایی و تبرج ازمنظر روایات
در روایات نیز از وجود غریزه خودنمایی یا تبرّج در زن سخن گفته شده است. برای مثال امام علی(علیهالسلام) میفرماید: «خداوند زنان را از سرشت مردان آفریده، از اینرو، تمام همّت خود را در جذب مردان و نزدیك شدن به آنها صرف میكند».(وسائل الشیعه)
در مورد كاركرد این غریزه در زنان، میتوان گفت: وجود این غریزه برای متمایل كردن مرد ـ جنس مذكر ـ به زن ـ جنس مؤنث ـ است تا بدینوسیله، مقدّمات ازدواج و زندگی مشترك را بین آنان فراهم كند.
غریزه خودنمایی و خودآرایی مانند سایر غرایز آدمی، نیازمند قانونمندی و كنترل است؛ یعنی باید از افراط و تفریط در آن پرهیز شود؛ زیرا عدم كنترل این غریزه، چه از لحاظ افراط و چه از لحاظ تفریط، برای زن زیانبخش است و سلامتی او را به خطر میاندازد. از اینرو، در دین اسلام برای این غریزه حد و حدود ویژهای تعیین شده است و همانگونه كه آزادی بیحد و حصر آن ممنوع گردیده و برای كنترل آن حجاب واجب شده، بیتوجهی به آن نیز مذموم شمرده شده است.
در حدیثی از پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) در مورد ویژگیهای بهترین زنان نقل شده است كه فرمودند: «بهترین زنان شما زنی است كه بسیار با محبت باشد، عفیف و پاكدامن باشد، نزد اقوامش عزیز و محترم باشد، با شوهرش متواضع و فروتن باشد، برای او خودآرایی و تبرّج داشته باشد و در برابر نامحرم عفیف باشد.» (اصول کافی) در این حدیث، دقیقا به همان تبرّجی كه قرآن آن را برای زن در مقابل نامحرم ممنوع كرده، نسبت به شوهرش سفارش شده است